Szkoła od zawsze kojarzyła się z budynkiem podzielonym na klasy. W klasie tablica, biurko nauczyciela, ławki. Uczeń spędza w nich mnóstwo czasu siedząc, czytając, pisząc lub przepisując. W międzyczasie wskoczyła przerwa lub lekcja WFu. W dzisiejszych czasach możemy wybrać drogę edukacji naszego dziecka. Oprócz tradycyjnej drogi systemowej, mamy do wyboru mnóstwo alternatywnych ścieżek cieszących się coraz większym zainteresowaniem. Co to jest edukacja alternatywna i co oferuje?
W roku 1989 w Polsce zaczęły pojawiać się pierwsze szkoły niepubliczne, które były odpowiedzią na potrzeby rodziców w kontekście edukacji dzieci. Coraz więcej rodziców szukało ścieżki, która będzie dla nich i dla ich dziecka bardziej odpowiednia. W tym tez roku utworzono aż 32 takie szkoły w Polsce. W tym momencie jest ich około 10 tys., a co czwarty uczeń w Polsce uczęszcza do takiej placówki. Co oferuje nam edukacja alternatywna?
Pedagogika Montessori
Głównym założeniem w pedagogice Montessori jest podążanie za dzieckiem oraz dostosowanie materiału pod indywidualny poziom dziecka. Nie narzuca się wszystkim dzieciom tego samego materiału, a indywidualnie dobiera temat pod konkretne dziecko. Według Marii Montessori ważne jest również otoczenie dziecka. Powinno być ono uporządkowane, minimalistyczne oraz przygotowane tak, aby dziecko swobodnie mogło samodzielnie wybierać pomoce dydaktyczne. Grupy nie są podzielone wiekowo. Przykładowo w grupie przedszkolnej są dzieci zarówno 3 letnie jak i 6 letnie. Te młodsze uczą się od starszych, a te starsze opiekują młodszymi. Stanowi to w pewnym sensie odzwierciedlenie prawdziwego społeczeństwa. Hasłem przewodnim jest „Pomóż mi zrobić to samemu”, co pokazuje jak ważna w tej pedagogice jest samodzielność dziecka, a rola nauczyciela sprowadza się do obserwacji, podpowiedzi i nakierowaniu na rozwiązanie problemu.
Edukacja leśna
Edukacja leśna mają swój początek w krajach skandynawskich, gdzie kontakt człowieka z naturą jest priorytetem. W Polsce taka ścieżka edukacji wciąż jest traktowana jako nowatorska, a pewnie niektórzy uznają ją co najmniej za dziwną bądź ekstrawagancką. Założeniem edukacji leśnej jest przede wszystkim spędzanie czasu na świeżym powietrzu oraz kontakt z naturą. Dzieci spędzają większość czasu na zewnątrz, a bawią się tym co akurat znajdą pod ręką. Uczą się technik survivalu, uprawiania ogródka czy technik rzeźbiarstwa. Ten nurt edukacji wychodzi z założenia, że dzieci najlepiej uczą się przez zabawę. Dlatego też bardzo ważne jest pozwolenie dziecku na odkrywanie świata po swojemu, na własnych zasadach i we własnym tempie. Nie ma siedzenia w klasach. Jeśli są budynki to raczej wiaty bądź pomieszczenia do przechowywania ubrań na zmianę czy narzędzi. Hasło przewodnie to „Nie ma złej pogody, jest tylko złe ubranie”, w związku z czym dzieci spędzają czas na zewnątrz bez względu na warunki atmosferyczne. Warto tu wspomnieć o pojęciu „deficytu natury”, o którym pisaliśmy już wcześniej tutaj. Może warto pozwolić dzieciom poszaleć na zewnątrz?
Edukacja domowa
Edukacja domowa jest rozwiązaniem, w którym rodzice biorą na siebie pełna odpowiedzialność za edukację swojego dziecka. Dziecko teoretycznie zapisywane jest do szkoły, natomiast materiał realizuje samo w warunkach domowych. Ucznia edukacji domowej obowiązuje podstawa programowa, z której przeprowadzone są egzaminy. Niesamowitym plusem jest fakt, że dziecko samo uczy się danej części materiału w swoim tempie. Weźmy chociażby pod lupę fakt, że pomimo upływu lat i wciąż zmieniających się technologii, edukacja systemowa ciągle korzysta z książek napisanych kilkadziesiąt lat temu. Edukacja domowa pozwala na korzystanie z różnych źródeł, w tym Youtube oraz stron internetowych, które oferują niesamowitą ilość aktualnych informacji przedstawioną w interesujący sposób. Dziecko szybciej uczy się uczyć, przesiewać wartościowe informacje od tych bezużytecznych. Warunki domowe stwarzają bezpieczne otoczenie, w którym dziecko czuje się swobodnie i łatwiej mu przyswajać nową wiedzę. Domowa nie oznacza 100% czasu w domu! Edukacja domowa daje dziecku czas na zajęcia dodatkowe, spotykanie się z rówieśnikami czy wspólną naukę z innymi dziećmi w edukacji domowej. Dodatkowym atutem jest fakt, że ścieżka ta pozwala uczyć się z każdego miejsca na świecie! Niektórzy rodzice wykorzystali to i z chęcią podróżują po świecie wraz ze swoimi pociechami, które w czasie wolnym spełniają swój obowiązek nauki.
Szkoła demokratyczna
Szkoły demokratyczne to miejsca, w których każdy ma prawo do wyboru własnej ścieżki nauki. Szkoły takie stawiają na logiczne myślenie, samodzielność, kreatywność oraz poczucie odpowiedzialności za swoje decyzje. Zazwyczaj są to placówki, które technicznie nie są szkołami, natomiast pozwalają uczniom na wspólną naukę, a także tworzenie zasad, które będą w danej placówce obowiązywać. Głównymi założeniami są brak presji oraz przymusu (nie ma lekcji, dzwonków, ławek), wolność wyboru ścieżki edukacyjnej, brak ocen, brak lekcji (za to dzieci korzystają z warsztatów tematycznych), a co ciekawe każdy uczeń oraz pracownik/nauczyciel ma równowartościowy głos w sprawach dotyczących działalności szkoły. Szkoła demokratyczna łączy cechy różnych nurtów edukacji alternatywnej, równocześnie będąc jedną instytucją służącej każdemu z osobna.
Szkoła waldorfska
Szkoła waldorfska w dużej mierze kładzie nacisk na wszechstronny rozwój i zrozumienie dziecka w kontekście trzech sfer: myślenia, uczuć i woli. Podobnie jak w innych nurtach edukacji alternatywnych nie ma tutaj ocen, nie ma podręczników, natomiast ważne jest indywidualne podejście do dziecka i wspieranie indywidualnego rozwoju. Szkoła pozwala dzieciom na ekspresję artystyczną, poprzez ruch, rytm czy sztukę. W zabawie najważniejsza jest wyobraźnia, co skutkuje wytworzeniem u dzieci twórczego i kreatywnego myślenia oraz podejmowania inicjatyw w dorosłym życiu. Nauczanie obejmuje 3 epoki rozwoju dziecka i dostosowane jest do konkretnych potrzeb dziecka:
Narodziny do 7 rż – kształtowanie własnego ciała;
7-14 rż rozwój pamięci, rozumienia, postrzegania;
14-21 rz – poszukiwanie swojego miejsca na ziemi.
Hasła przewodnie to szacunek do wolności i indywidualności każdego dziecka.
Refleksja
Każde dziecko jest inne, rozwija się w swoim czasie i potrzebuje innych bodźców do podejmowania nowych wyzwań. Stąd też taki szeroki wybór edukacji alternatywnych, odpowiadających na indywidualne potrzeby dziecka. Jedna zasada jest jednak stała i ponadczasowa. Kochajmy dzieci, traktujmy z szacunkiem i pozwalajmy na bycie dzieckiem. Dorosłe jeszcze zdążą być.